Zob Xəstəsi Olub-Olmadığımı Necə Bilə Bilərəm?
Zob xəstəliyinin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün əsasən klinik simptomlar, laborator analizlər və görüntüləmə müayinələri istifadə olunur. Qalxanvari vəzin funksional və struktur dəyişiklikləri müəyyən simptomlarla özünü göstərə bilər. Bununla belə, bəzi hallarda xəstəlik simptomsuz irəlilədiyindən dəqiq diaqnoz üçün həkim müayinəsi və tibbi testlər tələb olunur.
1. Zob Xəstəliyinin Əsas Klinik Əlamətləri
Zob xəstəliyinin müxtəlif formaları olduğundan, əlamətlər əsasən qalxanvari vəzin funksional vəziyyətindən asılıdır.
1.1. Hipotiroidizm (Tiroid Hormonlarının Çatışmazlığı) Əlamətləri:
- Xroniki yorğunluq və halsızlıq
- Soyuğa qarşı həssaslıq
- Çəki artımı
- Depressiya və yaddaş zəifliyi
- Dəri quruluğu və saç tökülməsi
- Səsin qalınlaşması
- Üz və bədəndə şişkinlik
- Yavaş ürək döyüntüsü (bradikardiya)
1.2. Hipertiroidizm (Tiroid Hormonlarının Həddindən Artıq İstehsalı) Əlamətləri:
- Artıq həddə enerji və əsəbilik
- Sürətli ürək döyüntüsü (taxikardiya)
- İştaha artmasına baxmayaraq çəki itkisi
- İsti hava və tərləməyə qarşı həssaslıq
- Gözlərin irəli çıxması (Basedow-Qrevs xəstəliyində)
- Əl və bədənin titrəməsi
- Yuxusuzluq və diqqət dağınıqlığı
1.3. Guatr (Qalxanvari Vəzin Böyüməsi) Əlamətləri:
- Boyunda şişkinlik və ya düyün hissi
- Udqunma çətinliyi
- Boğazda sıxılma hissi
- Səsdə dəyişiklik və xırıltılı səs
2. Öz-Özünə Müayinə Necə Edilir?
Ev şəraitində tiroid vəzinizi yoxlamaq üçün aşağıdakı addımları yerinə yetirə bilərsiniz:
- Güzgü qarşısına keçin və boğazınızı diqqətlə izləyin.
- Başınızı bir az geriyə əyin və udqunmağa çalışın.
- Udqunarkən boynunuzun alt hissəsində hər hansı bir şişkinlik və ya düyün görüb-görmədiyinizi yoxlayın.
- Əgər anormallıq hiss edirsinizsə, həkimə müraciət edin.
3. Laborator və Təsviri Diaqnostika
Zob xəstəliyinin dəqiq diaqnozu üçün aşağıdakı müayinələr aparılır:
3.1. Qan Testləri (Tiroid Hormonlarının Müayinəsi)
- TSH (Tiroid Stimulyasiyaedici Hormon): Tiroid funksiyasının əsas göstəricisidir. Yüksək olması hipotiroidizmi, aşağı olması isə hipertiroidizmi göstərir.
- T3 və T4 Hormonları: Tiroidin funksional vəziyyətini qiymətləndirir. Hipertiroidizmdə yüksəlir, hipotiroidizmdə azalır.
- Anti-TPO və Anti-Tg Antikorları: Autoimmun tiroid xəstəliklərinin (məsələn, Hashimoto tiroiditi və Basedow-Qrevs xəstəliyi) diaqnozunda istifadə olunur.
3.2. Ultrasəs Müayinəsi (USM)
Tiroid vəzinin quruluşunu və ölçüsünü qiymətləndirmək üçün aparılır. Düyünlərin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün əsas üsullardan biridir.
3.3. Biopsiya (Nazik İynə Aspirasiya Biopsiyası – FNAB)
Tiroid düyünlərində şiş hüceyrələrinin olub-olmadığını müəyyən etmək üçün tətbiq olunur.
3.4. Sintiqrafiya və MRT/KT Müayinələri
- Tiroid sintiqrafiyası: Tiroidin funksional aktivliyini və düyünlərin xüsusiyyətlərini araşdırmaq üçün istifadə olunur.
- MRT və ya KT: Böyük ölçülü düyünlər və ya xərçəng şübhəsi olduqda aparılır.
4. Zob Xəstəliyinə Şübhə Olduqda Nə Etmək Lazımdır?
Əgər yuxarıda sadalanan simptomlardan hər hansı birini müşahidə edirsinizsə və ya tiroid vəzinizdə şişkinlik hiss edirsinizsə, endokrinoloqa müraciət etməlisiniz. Dəqiq diaqnoz üçün laborator analizlər və görüntüləmə müayinələri aparılmalıdır.
Nəticə
Zob xəstəsi olub-olmadığınızı müəyyən etmək üçün ilkin olaraq klinik əlamətlərə diqqət yetirmək, evdə sadə müayinə aparmaq və laborator analizlərdən istifadə etmək mümkündür. Qalxanvari vəzin disfunksiyasına işarə edən simptomlar varsa, mütləq həkim müayinəsindən keçmək və dəqiq diaqnoz üçün laborator və instrumental müayinələr etdirmək lazımdır. Erken diaqnoz və düzgün müalicə ilə zob xəstəliklərinin qarşısını almaq mümkündür.