Zob Xəstəsi Mütləq Əməliyyat Olunmalıdırmı?
Zob xəstəliyi qalxanvari vəzin ölçüsünün böyüməsi və ya düyünlərin yaranması ilə xarakterizə olunan endokrin patologiyadır. Xəstəliyin əməliyyatla müalicə olunub-olunmaması bir sıra faktorlardan asılıdır. Bütün zob xəstələrinin cərrahi müdaxiləyə ehtiyacı yoxdur. Müalicə metodu xəstəliyin formasına, qalxanvari vəzin funksional vəziyyətinə, simptomların ağırlıq dərəcəsinə və düyünlərin xərçəng ehtimalına əsasən təyin edilir.
Zob Xəstəliyində Cərrahi Müdaxilənin Zəruri Olduğu Hallar
Bəzi zob formalarında və klinik hallarda əməliyyat mütləq tövsiyə olunur. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
Toksik Düyünlü və Multinodulyar Zob
- Qalxanvari vəzin bir və ya bir neçə düyünü müstəqil şəkildə tiroid hormonları ifraz edirsə və dərman müalicəsinə cavab vermirsə, cərrahi müdaxilə tövsiyə edilir.
Böyük Ölçülü Zob
- Qalxanvari vəzi həddindən artıq böyüdükdə traxeyaya və qida borusuna təzyiq göstərə bilər.
- Xəstədə nəfəs darlığı, boğulma hissi, udqunma çətinliyi və ya səsin dəyişməsi müşahidə olunursa, cərrahi müalicə tələb olunur.
Xərçəng Şübhəsi Olan Düyünlər
- Tireoid biopsiyası (İncə İynə Aspirasiya Biopsiyası – İİAB) nəticəsində şiş hüceyrələrinin aşkarlanması halında cərrahiyyə qaçılmazdır.
- Bəzi hallarda biopsiya nəticələri qeyri-müəyyən olur, lakin xərçəng riski yüksək qiymətləndirilirsə, vəzin çıxarılması tövsiyə olunur.
Retrosteral (Döş Qəfəsinə Doğru Yayılmış) Zob
- Qalxanvari vəzi aşağıya doğru böyüyərək döş qəfəsinə yayılırsa, ciddi nəfəs və udqunma problemlərinə səbəb ola bilər.
- Bu cür zob formalarında cərrahi müdaxilə ən effektiv həll yoludur.
Dərman Müalicəsinə Cavab Verməyən Hipertiroidizm (Basedow-Graves Xəstəliyi)
- Autoimmun mənşəli hipertireoz xəstələrində dərman müalicəsi və ya radioaktiv yod terapiyası effektiv olmadıqda cərrahiyyə nəzərdən keçirilir.
Zob Xəstəliyində Əməliyyatsız Müalicə Mümkündürmü?
Bütün zob xəstələrində əməliyyat tələb olunmur. Aşağıdakı hallarda cərrahi müdaxilə yerinə alternativ müalicə üsulları tətbiq oluna bilər:
Yüngül və Orta Dərəcəli Endemik Zob
- Yod çatışmazlığı nəticəsində yaranan zob hallarında yod əlavələri və balanslı qidalanma ilə vəziyyətin stabilləşməsi mümkündür.
Kiçik Ölçülü Düyünlü Zob
- Ultrasəs müayinəsi ilə izlənilə bilən, hormon istehsal etməyən və xəstəyə narahatlıq yaratmayan kiçik düyünlər cərrahi müdaxilə olmadan izlənilə bilər.
Dərman Müalicəsi ilə Nəzarət Edilə Bilən Hipotiroidizm və Hipertiroidizm
- Hormonal balansı dərmanlarla qorumaq mümkün olduqda, cərrahiyyəyə ehtiyac qalmır.
- Levotiroksin və ya antitiroid dərmanları vasitəsilə qalxanvari vəzin funksiyası tənzimlənə bilər.
Radioaktiv Yod Müalicəsi
- Xüsusilə hipertireoz və bəzi düyünlü zob formalarında tətbiq edilərək qalxanvari vəzi kiçiltmək mümkündür.
Cərrahiyyənin Növləri
Əgər əməliyyat qərarı verilərsə, cərrahiyyə üsulu zobun növünə və yayılma dərəcəsinə görə dəyişir:
- Lobektomiya – Yalnız bir payın çıxarılmasıdır. Xüsusilə xərçəng şübhəsi az olan düyünlərdə tətbiq edilir.
- Subtotal (Qismən) Tiroidektomiya – Qalxanvari vəzin böyük hissəsi çıxarılır, lakin kiçik bir hissə qalır.
- Total Tiroidektomiya – Bütün qalxanvari vəz çıxarılır. Xərçəng və ya ağır multinodulyar zob hallarında tətbiq edilir.
Cərrahiyyənin Fəsadları
Zob əməliyyatı əsasən təhlükəsizdir, lakin bəzi risklər mövcuddur:
- Səs tellərinin zədələnməsi – Nadir hallarda qalxanvari vəzi ətrafında olan sinirlər zədələnə bilər və bu, səsin dəyişməsinə səbəb ola bilər.
- Paratiroid vəzlərin zədələnməsi – Bu vəziyyətlər kalsium mübadiləsində iştirak edir və zədələndikdə hipokalsemiya baş verə bilər.
Nəticə
Zob xəstələrinin hamısında əməliyyat zəruri deyil. Əməliyyata ehtiyac olub-olmaması xəstəliyin növü, ölçüsü, xəstənin simptomları və digər müalicə üsullarına reaksiyası əsasında müəyyən edilir. Xüsusilə, böyük ölçülü zob, nəfəs və udqunma problemləri yaradan düyünlər, xərçəng şübhəsi və dərman müalicəsinə cavab verməyən hipertireoz hallarında cərrahiyyə məcburidir. Digər hallarda isə dərman müalicəsi, yod terapiyası və izləmə strategiyaları kifayət edə bilər. Bu səbəbdən zob xəstələri fərdi şəkildə qiymətləndirilməli və müvafiq müalicə planı tərtib edilməlidir.