Zob Xəstəliyinin Müalicəsi Nədir?
Zob xəstəliyinin müalicəsi onun səbəbindən, qalxanvari vəzin funksional vəziyyətindən və xəstəliyin formasından asılıdır. Müalicə üsulları üç əsas istiqamətdə həyata keçirilir: dərman müalicəsi, radioaktiv yod terapiyası və cərrahi müdaxilə. Hər bir üsul xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq endokrinoloq tərəfindən təyin edilir.
1. Dərman Müalicəsi
Dərman müalicəsi qalxanvari vəzin funksiyasının normallaşdırılmasına yönəldilir. Zob xəstəliyinin formalarına görə istifadə olunan dərmanlar fərqlidir.
1.1. Hipotiroidizm (Tiroid Hormonu Çatışmazlığı) Müalicəsi
Hipotiroidizm qalxanvari vəzin hormon istehsalının azalması ilə xarakterizə olunur. Bu vəziyyətdə xəstəyə tiroid hormon preparatları təyin edilir:
- Levotiroksin (L-Tiroksin, Eutiroks) – Sintetik T4 hormonudur. Gündəlik dozada qəbul edilir və uzunmüddətli müalicə tələb oluna bilər.
- Dozanın təyini: Həkim xəstənin yaşına, çəkisinə və qan analizlərinin nəticələrinə əsasən fərdi doza təyin edir.
1.2. Hipertiroidizm (Tiroid Hormonlarının Artıqlığı) Müalicəsi
Hipertiroidizm zamanı tiroid hormonlarının səviyyəsi yüksək olur. Bunun qarşısını almaq üçün aşağıdakı dərmanlar istifadə edilir:
- Tionamidlər (Tiamazol, Propiltiourasil) – Tiroid hormonlarının istehsalını azaldır.
- Beta-blokatorlar (Propranolol, Atenolol) – Sürətli ürək döyüntüsü, titrəmə və tərləmə kimi simptomları azaltmaq üçün verilir.
Dərman müalicəsi uzunmüddətli nəzarət tələb edir və xəstənin hormon səviyyəsi mütəmadi olaraq yoxlanılır.
2. Radioaktiv Yod Terapiyası
Hipertiroidizmin bəzi formalarında və bəzi düyünlü zob hallarında radioaktiv yod terapiyası tətbiq edilir. Bu metod aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:
- Xəstəyə az miqdarda radioaktiv yod (I-131) verilir.
- Bu yod yalnız qalxanvari vəzi tərəfindən qəbul olunur və onun toxumalarını tədricən məhv edir.
- Müalicə nəticəsində tiroid funksiyası azaldıla və ya tamamilə bloklana bilər, bu halda hipotiroidizm inkişaf edə bilər və xəstə ömür boyu levotiroksin qəbul etməlidir.
Radioaktiv yod terapiyası əsasən Basedow-Qrevs xəstəliyi və toksik düyünlü zobda effektivdir.
3. Cərrahi Müdaxilə (Tiroidektomiya)
Bəzi hallarda dərman müalicəsi və ya radioaktiv yod terapiyası effektiv olmaya bilər. Bu zaman cərrahi müdaxilə tələb olunur. Cərrahiyyə əməliyyatı aşağıdakı hallarda icra edilir:
- Böyük ölçülü zobun nəfəs yollarını və ya qida borusunu sıxması
- Tiroid xərçəngi şübhəsi olan düyünlərin olması
- Dərman müalicəsinə cavab verməyən hipertiroidizm
- Estetik narahatlığa səbəb olan qalxanvari vəzin böyüməsi
Əməliyyat zamanı qalxanvari vəzin bir hissəsi və ya tamamilə çıxarıla bilər. Tam tiroidektomiya aparılarsa, xəstə ömür boyu hormon əvəzedici terapiya (Levotiroksin) almalıdır.
4. Dəstəkvi Müalicə və Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Zob xəstəliyinin idarə edilməsində düzgün qidalanma və həyat tərzi vacibdir:
- Yod tərkibli qidaların nəzarətli qəbulu – Hipotiroidizmdə yod çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün yodlu duz, dəniz məhsulları və süd məhsulları tövsiyə olunur. Lakin hipertiroidizmdə bu qidaların çox qəbul edilməsi vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər.
- Selen və D vitamini qəbulu – Xüsusilə autoimmun tiroid xəstəliklərində faydalıdır.
- Siqaret və alkoqoldan imtina – Tiroid vəzinin funksiyasını mənfi təsir edir.
- Stressin idarə olunması – Xüsusilə autoimmun xəstəliklərdə simptomları azalda bilər.
Nəticə
Zob xəstəliyinin müalicəsi onun növündən və səbəbindən asılıdır. Dərman müalicəsi, radioaktiv yod terapiyası və cərrahi müdaxilə əsas müalicə üsullarıdır. Qalxanvari vəzin funksiyası normallaşdırılmadıqda və ya ağırlaşmalar baş verdikdə fərdi yanaşma tələb olunur. Dəqiq diaqnoz və uyğun müalicə üçün mütləq endokrinoloqa müraciət edilməlidir.