Uşaqlarda Zob Olurmu?
Bəli, uşaqlarda da zob xəstəliyi rast gəlinir. Zob, qalxanvari vəzin böyüməsi və ya onun funksional pozğunluğu ilə xarakterizə olunan bir xəstəlikdir. Böyüklərdə olduğu kimi, uşaqlarda da zob müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Bu xəstəlik yüngül formada olub heç bir simptom verməyə bilər və ya ciddi endokrin problemlərə səbəb ola bilər. Uşaqlarda zobun vaxtında aşkarlanması və müalicə edilməsi onların böyüməsi, inkişafı və ümumi sağlamlığı üçün vacibdir.
Uşaqlarda Zobun Səbəbləri
Uşaqlarda zobun yaranmasına bir neçə əsas faktor təsir edə bilər:
Yod çatışmazlığı
- Qalxanvari vəz hormonlarının istehsalı üçün yod əsas maddədir. Uşağın yod çatışmazlığı olan bir mühitdə böyüməsi qalxanvari vəzin kompensator böyüməsinə (zob) səbəb ola bilər.
Autoimmun xəstəliklər
- Basedow-Graves xəstəliyi (hipertiroidizm) – Qalxanvari vəz həddindən artıq hormon ifraz edir və böyüyür.
- Haşimoto tiroiditi (hipotiroidizm) – Orqanizmin immun sistemi qalxanvari vəzi hücum edir və onun fəaliyyətini azaldır.
Genetik faktorlar
- Valideynlərdə qalxanvari vəzi xəstəliyi varsa, uşaqlarda da zob inkişaf etmə ehtimalı artır.
Hormon balanssızlığı
- Yeniyetməlik dövründə hormon dəyişikliyi səbəbindən bəzi uşaqlarda keçici zob inkişaf edə bilər.
Ətraf mühit faktorları və qidalanma
- Flüor və xlor kimi bəzi maddələrin həddindən artıq qəbulu qalxanvari vəzin fəaliyyətini poza bilər.
- Qidada yod çatışmazlığı və ya əksinə, həddindən artıq yod qəbulu zob riskini artıra bilər.
Uşaqlarda Zobun Əlamətləri
Uşaqlarda zobun simptomları xəstəliyin növündən və qalxanvari vəzin fəaliyyətindən asılıdır. Əsas əlamətlər bunlardır:
- Boyunda şişkinlik və ya düyün hiss edilməsi
- Nəfəs darlığı və ya udqunma çətinliyi
- Səsin dəyişməsi və ya qısıqlıq
- Ürək döyüntülərinin sürətlənməsi və ya yavaşlaması
- Sürətli yorğunluq və ya hiperaktivlik
- İştahanın artması və ya azalması
- Çəki dəyişiklikləri (kökəlmə və ya arıqlama)
- Dəridə quruluq və ya həddindən artıq tərləmə
- Sinirilik, əsəbilik və ya depressiya
Hipertiroidizm (qalxanvari vəzin hiperaktivliyi) hallarında uşaq hiperaktiv, narahat və diqqətsiz ola bilər. Hipotiroidizm (qalxanvari vəzin fəaliyyətinin azalması) zamanı isə uşaq yorğun, yuxulu və halsız görünə bilər.
Uşaqlarda Zobun Diaqnozu
Uşaqlarda zobun diaqnozu bir neçə üsulla aparılır:
Fiziki müayinə
- Həkim boyun nahiyəsini müayinə edərək qalxanvari vəzin böyüyüb-böyümədiyini yoxlayır.
Qan analizləri
- TSH (Tirotrop hormon) – Qalxanvari vəzin fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün əsas göstəricidir.
- T3 və T4 hormonları – Qalxanvari vəzin ifraz etdiyi hormonların səviyyəsi yoxlanılır.
- Anti-TPO və Anti-TG antikorları – Autoimmun tiroid xəstəliklərinin mövcud olub-olmadığını müəyyən edir.
Ultrasəs müayinəsi
- Qalxanvari vəzin ölçüsü, düyünlərin olub-olmaması və toxumanın strukturu haqqında məlumat verir.
Biopsiya (İncə İynə Aspirasiya Biopsiyası – İİAB)
- Əgər qalxanvari vəzdə şübhəli düyünlər aşkarlanarsa, xərçəng ehtimalını yoxlamaq üçün biopsiya edilə bilər.
Uşaqlarda Zobun Müalicəsi
Müalicə üsulu zobun səbəbindən asılı olaraq dəyişir:
Yod çatışmazlığı nəticəsində yaranan zob
- Yodla zəngin qidaların (dəniz məhsulları, yodlaşdırılmış duz) qəbulu tövsiyə edilir.
Hipotiroidizm (qalxanvari vəzin az fəaliyyəti)
- Levotiroksin preparatları ilə qalxanvari vəzin hormon səviyyəsi tənzimlənir.
Hipertiroidizm (qalxanvari vəzin həddindən artıq fəaliyyəti)
- Antitiroid dərmanları (məsələn, propiltiourasil və ya metimazol) istifadə edilə bilər.
- Radioaktiv yod terapiyası və ya nadir hallarda cərrahi müdaxilə də nəzərdən keçirilə bilər.
Autoimmun tiroid xəstəlikləri
- Xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq immun sistemini tənzimləyən müalicələr tətbiq edilir.
Cərrahi müdaxilə
- Əgər qalxanvari vəzi çox böyümüşsə, nəfəs və udqunma çətinliyi yaradırsa və ya xərçəng riski varsa, tiroidektomiya (qalxanvari vəzin çıxarılması) icra edilə bilər.
Uşaqlarda Zobun Qarşısını Necə Almaq Olar?
- Yodla zəngin qidalar qəbul edilməlidir – Dəniz məhsulları, süd və süd məhsulları, yumurta, yodlaşdırılmış duz istifadə olunmalıdır.
- Balanslı qidalanma təmin edilməlidir – Zülal, vitaminlər və minerallarla zəngin pəhriz qalxanvari vəzin sağlamlığını dəstəkləyir.
- Müntəzəm tibbi müayinə aparılmalıdır – Xüsusilə ailəsində qalxanvari vəzi xəstəliyi olan uşaqların mütəmadi olaraq yoxlanması tövsiyə edilir.
- Ətraf mühit faktorlarından qorunmaq lazımdır – Kimyəvi maddələrə, ağır metallara və radiasiyaya məruz qalma minimuma endirilməlidir.
Nəticə
Uşaqlarda zob xəstəliyi müxtəlif səbəblərdən inkişaf edə bilər və fərqli simptomlarla özünü göstərə bilər. Müalicə seçimi zobun növü və səbəbindən asılıdır. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə uşağın sağlam böyüməsi və inkişafı üçün vacibdir. Valideynlər uşaqlarında boyun nahiyəsində şişkinlik, hormon balanssızlığı əlamətləri və digər qeyri-adi hallar müşahidə etdikdə, mütləq endokrinoloqa müraciət etməlidirlər.